• Yaratildi: 18.07.2024
• Yangilandi: 18.07.2024
• O'qildi: 319

Yangi zamon muhandislari – ilm-fan va ishlab chiqarish drayveri

Tarixdan ma’lumki, qaysi davlatda ta’limga katta e’tibor qaratilib, ilmfan bilan shug‘ullanadiganlar uchun shart-sharoitlar yaratilib, moddiy va ma’naviy qo‘llab-quvvatlansa, albatta, bu yurtda olamshumul ilmiy kashfiyotlar qilinadi. Natijada mamlakat yuksak taraqqiyotga erishadi, xalq farovon yashaydi, yurt obod bo‘ladi.

Ajdodlarimiz buni yaxshi bilganlar va ilm-ma’rifatni doimo ulug‘laganlar. IX-XII asrlarda yuzaga kelgan Birinchi Uyg‘onish va XIV-XV asrlardagi Ikkinchi Uyg‘onish davri zamirida Markaziy Osiyo, jumladan, yurtimizdan chiqqan buyuk allomalarning ilm-fan, bilim va ma’rifat sohasidagi yirik kashfiyotlari yotadi. Bu davrda ulug‘ allomalar ko‘plab fanlarga asos soldilar va ularni ilmiy tomondan boyitdilar.

Ayniqsa, mineralogiya va metallurgiya sohasida Abu Rayhon Beruniyning “Mineralogiya” asari bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. Buyuk vatandoshimiz tomonidan yaratilgan ilmiy asarlar, kashfiyotlar dunyo miqyosida ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga katta hissa qo‘shdi. Ilm-fan rivoj topgan va ulug‘ allomalar yurti bo‘lgan O‘zbekistonda bundan keyin ham bu kabi olamshumul kashfiyotlar yaratilishi, ilm-fanimiz barqaror taraqqiy etishga mustahkam poydevor va ma’naviy asos bor.

Raqobat kuchayib borayotgan bugungi zamonda mamlakat taraqqiyotini ilm-fan yutuqlarisiz hamda ularni ishlab chiqarishga muvaffaqiyatli tatbiq etmasdan turib, har qanday soha rivoj va kelajagni topishini tasavvur qilish qiyin. Negaki, XXI asrda jahon ilm-fan va ishlab chiqarish jarayonlari rivojlanishning yangi bosqichiga o‘tmoqda. Bu haqiqatni anglagan dunyo mamlakatlari asosiy e’tiborini ilm-fanni rivojlantirishga va u orqali ishlab chiqarish sohalari, jumladan, sanoatni yuksaltirishga qaratmoqda. Bu sohaga katta mablag‘ va boshqa resurslarni jalb etmoqda.

Ayniqsa, keyingi yillarda barcha sohalarda innovatsion texnologiyalar, raqamlashtirish va sun’iy intellekt imkoniyatlaridan keng foydalanilmoqda. Natijada dunyoda barcha tarmoqlarda keskin raqobat yuz bermoqda. Bu raqobat o‘z navbatida bizning, ya’ni, kon-metallurgiya sanoati korxonalari jamoalari oldiga ham katta vazifalarni qo‘ymoqda. Mazkur jarayonda biz ilm bilan shug‘ullanadigan va ishlab chiqarish jarayonlari uchun yangi zamon muhandislarini tayyorlashimiz o‘ta muhimdir.

Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi texnologiyalar va innovatsiyalarning jadal rivojlanishi bilan bog‘liq. Mamlakatimiz bu boradagi marralarning zabt etilishida bizga “to‘rtinchi sanoat inqilobi” kasblari juda muhimdir. Mazkur yo‘nalishda - ilm-fan va texnologiyalarning eng so‘nggi yutuqlaridan xabardor, zamonaviy muhandislik texnologiyalariga doir bilimlarni puxta egallagan, yuqori malakali muhandislar tayyorlash o‘ta dolzarbdir.

Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tomonidan ishlab chiqarish korxonalari uchun zamonaviy muhandis kadrlarni tayyorlash masalasiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, joriy yilning 20-iyunida Prezidentimiz raisligida muhandislik sohalarida kadrlar tayyorlash va oliy ta’lim muassasalari faoliyatini yanada takomillashtirish masalalari yuzasidan videoselektor yig‘ilishda kelgusida bu sohada amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ustuvor vazifalar belgilab berildi. Yig‘ilishda texnika yo‘nalishdagi muammolarga ham e’tibor qaratib, bu borada ham yechimini kutayotgan muammolar borligi, mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanish kerakligi ta’kidlandi.

Yig‘ilishda qayd etilganidek, nazariy bilim bilan bir qatorda, amaliyotni uyg‘un holda olib borish, ta’lim, ilm-fan va ishlab chiqarish zanjirining integratsiyasini ta’minlashga katta e’tibor qaratish kerak. Bu integratsiya o‘z navbatida oliygoh talabalarining bilim olib, amaliyotda uni mustahkamlab, korxonaga malakali mutaxassis sifatida shakllanib borishida muhim o‘rin tutadi.

Keyingi yillarda Navoiy kon-metallurgiya kombinatida yirik investitsion loyihalarning amalga oshirilishi natijasida 4 ta yangi gidrometallurgiya zavodi, ya’ni, 5, 6 va 7-gidrometallurgiya zavodlari va 2-gidrometallurgiya zavodining 2-navbati bevosita ishga tushirildi. Shu bilan birga, zavodlarimizni xomashyo bilan ta’minlash maqsadida, “Muruntov” konining V navbati, “Balpantov”, “Tomdibuloq”, “Turbay” konlari o‘zlashtirildi. Buning hisobiga 2024-yilda 2016-yilga nisbatan oltin ishlab chiqarish 32 foiz, kumush ishlab chiqarish 46 foizga oshadi.

Bunda, hech shubhasiz, malakali kadrlarning xizmatlari beqiyos. Bizning oldimizda esa yangi marralar turibdi. Bu marralarni zabt etish, yangi zamon muhandislarini tayyorlab berishda Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti jamoasi zimmasiga ulkan mas’uliyat yuklaydi.

Kon-metallurgiya sanoati va boshqa korxonalar uchun yuqori malakali, chuqur nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarga ega, mehnat bozorida o‘z o‘rnini topa oladigan yuqori malakali muhandis kadrlar tayyorlash tizimini yo‘lga qo‘yish maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 31-martdagi qarori bilan Navoiy davlat konchilik instituti Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti sifatida qayta tashkil etilishi muhim qadam bo‘ldi. Qarorda universitet jamoasi oldiga katta vazifalar qo‘yildi.

Keyingi yillarda kombinat bilan oliygoh o‘rtasida ilmfan, ta’lim va ishlab chiqarishni integratsiyalash yo‘lida qator ishlar amalga oshirildi. Natijada bu sohada ko‘plab amaliy natijalarga erishdik. Eng muhimi, kombinat ishlab chiqarish bo‘linmalarida universitetning konchilik ishi, metallurgiya, mashinasozlik texnologiyasi, konchilik elektromexanikasi, avtomatlashtirish va boshqaruv, elektr energetikasi mutaxassislik kafedralari filiallari va Navoiy mashinasozlik zavodida Texnopark tashkil etildi. Mazkur kafedra filiallari va texnoparkda talabalarning nazariy bilimlarini amaliyotda mustahkamlash maqsadida, amaliy mashg‘ulotlar ishlab chiqarish korxonalarining tajribali mutaxassislari tomonidan olib borilmoqda.

Shu bilan bir qatorda, universitet o‘quv va ilmiy-tad­qiqot jarayonlariga kombinatda faoliyat olib borayotgan 8 nafar fan doktori va 24 nafar fan nomzodi jalb etilib, ular nazariy bilimlar berish bilan birga, talaba va ilmiy tadqiqotchilarga ilmiy rahbar sifatida biriktirildi. Bu amalga oshirilgan ishlar ham o‘z samarasini beryapti. Oliygohni tugatib, kombinatga ishga kelayotgan yoshlar o‘z sohasi bo‘yicha nazariy bilim bilan bir qatorda, amaliy ko‘nikmalarni o‘zlashtirib olgan holda kelmoqda. Albatta, bu oliygoh jamoasi bilan hamkorlikda olib borgan ishlarimizning natijasidir.

Universitetda zamonaviy va shinam auditoriyalar, leksiya zallari, laboratoriya xonalari, kutubxonalar profesor-o‘qituvchi va talabalar ixtiyorida. Oliygohda ayni paytda 40 ta o‘quv va ilmiy laboratoriyalar faoliyat ko‘rsatmoqda va kelgusida bu ko‘rsatkichni 63 taga yetkazish ustida ish olib borilyapti. Albatta, bu imkoniyatlar ilmiy-tadqiqotlarning kengayishiga bevosita ijobiy ta’sir o‘tkazmoqda. Ayni paytda, Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti bilan qiymati 18,7 milliard so‘mlik 24 ta xo‘jalik shartnomasi bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Ilmiy-tadqiqot ishlarning ko‘payishi, o‘z navbatida, oliygohda professor-o‘qituvchilarning ilmiy ishlari bilan shug‘ullanishga katta turtki bermoqda. Bugungi kunda universitet ilmiy salohiyati 60 foizdan oshganligini olib borilgan ishlarning samarasi, deb bilaman.

To‘g‘risini aytganda, bundan o‘n yil ilgari mazkur dargohda chet ellik talabalar tahsil oladi va o‘zimizning professor-o‘qituvchilar ingliz tilida ma’ruza o‘qiydi, desa hech kim ishonmasdi. Bu jarayon bugun oddiy haqiqatga aylandi. Ayni paytda universtitetda 180 nafarga yaqin xorijiy talabalar tahsil olmoqda. Hozirgi kunda universitetda faoliyat ko‘rsatayotgan 62 nafar professor-o‘qituvchi xorijiy tillar sertifikatiga ega. Jami o‘qitiladigan mutaxassislik fanlarining 23 foizi, jumladan, 79 ta fan ingliz tilida o‘qitilmoqda. Bu ishlar o‘z-o‘zidan bo‘lgani yo‘q, albatta. Keyingi yillarda oliygohda tizimli ravishda olib borilgan ishlarimiz o‘zining ana shunday ijobiy natijalarini bermoqda.

Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universitetida xalqaro ilmiy hamkorlik masalalariga ham alohida e’tibor qaratilyotganligi tahsinga loyiqdir. Hozirda Ispaniyaning Madrid politexnika universiteti, Buyuk Britaniyaning Lids universiteti va AQShning Kolarado konchilik universiteti, Moskva shahridagi Milliy tadqiqotlar va texnologiyalar universiteti, Yaponiyaning Akita universiteti va boshqa nufuzli oliygohlar bilan hamkorlik loyihalari amalga oshirilmoqda. Oliygohning keyingi o‘n yillikda erishgan yutuqlari to‘g‘risida ko‘p yozish mumkin.

Xalqimiz uchun Uchinchi Renessans buyuk maqsaddir. Bu ezgu niyatni amalga oshirishda, yurtdoshlarimizning hayotidan rozi bo‘lib yashashiga bevosita bog‘liq bo‘lgan va mamlakatimiz iqtisodiyotining yuksak darajada rivojlanishida ilm-fan va ishlab chiqarishning asosiy drayveri hisoblangan yangi zamon kadrlari muhim o‘rin tutadi. Bir so‘z bilan aytganda, kelgusida innovatsion g‘oyalarga ega, bilimli, ilmga chanqoq va intellektual salohiyatli kadrlarni tayyorlash, inson kapitalini rivojlantirish – Yangi O‘zbekiston taraqqiyotini ta’minlashning asosiy, hal qiluvchi bo‘g‘ini bo‘lib qoladi.

Quvondiq SANAQULOV,

“Navoiy kon-metallurgiya kombinati” AJ

Boshqaruvi raisi – Bosh direktori.