• Yaratildi: 23.09.2024
• Yangilandi: 23.09.2024
• O'qildi: 717

Innovatsiya – texnologiya transferi

“Innovatsiya” so‘zi muomilaga ko‘pchilik uchun notanish tushuncha, yangi bir atama sifatida kirib keldi. Bizning nazarimizda g‘arbda mavjud innovatsiyani o‘zlashtirish ham innovatsiya tarzida talqin etila boshladi. Lekin, bu – texnologiya transferi sifatida til lug‘atimizni boyitdi. Ko‘p o‘tmay – Yangi O‘zbekiston islohotlari avvalida rivojlana boshlagan zamonaviy texologiyalar va bilimlar sabab bugun “innovatsiya” asosiy so‘zlardan biriga aylandi.

Yangi texnologiyalarni joriy etish yo‘lida

So‘nggi yillarda Prezidentimiz va hukumatimizning innovatsion loyihalar va texnologiyalarni ishlab chiqarishga tadbiq etishga qaratilgan qator me’yoriy hujjatlari qabul qilinganligi “Navoiy konmetallurgiya kombinati” aksiyadorlik jamiyati uchun ham juda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.

2018-yilda kombinat tasarrufida tashkil etilgan Yangi texnologiyalarni joriy etish innovatsion markazi qisqa davr mobaynida yaxshi natijalarga erishmoqda. Korxonamizda hozirgi kunda 8 nafar fan doktori va 18 nafar fan nomzodi faoliyat ko‘rsatayapti. So‘nggi o‘n yilda yuksak ilmiy salohiyatiga ega kombinat mutaxassislari tomonidan yaratilgan 37 ta ixtiro patent bilan himoyalandi. Jumladan, 34 tasi O‘zbekiston Respublikasi, ikkitasi Shveysariya va Germaniyadagi Patent kooperatsiya to‘g‘risidagi shartnoma bo‘yicha xalqaro patent, yana biri Rossiyaning Intellektual mulk federal xizmati talabnomasiga muvofiq bajarildi.

Kombinatimiz mutaxassislari 2017-yilda konchilik sanoati tarixida ilk bor “Oltinmishyakli, ishlanishi qiyin bo‘lgan sulfidli rudalardan oltin ajratish usuli” mavzusidagi ixtirosi uchun BMT huzuridagi Butunjahon intellektual mulk tashkilotining “Oltin medali” bilan taqdirlandilar.

Prezidentimizning 2022-yilning 12-dekabrida imzolangan “O‘zbekiston Respublikasining fan va texnika, adabiyot, san’at va me’morchilik sohasidagi Davlat mukofotlarini berish to‘g‘risida”gi Farmoniga muvofiq, “Navoiy kon-metallurgiya kombinati” aksiyadorlik jamiyatining bir qator olim va mutaxassislari “Texnologik va ishlanishi murakkab bo‘lgan oltin tarkibli ma’danlarni qayta ishlash va o‘zlashtirishning kompleks texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish” bo‘yicha ilmiy-amaliy ishlanmasi uchun fan va texnika sohasidagi birinchi darajali Davlat mukofoti bilan taqdirlangani tarixiy voqelik bo‘ldi.

Ilmiy ishlanmalar va ratsionalizatorlik takliflar soni ortmoqda

Kombinatimiz ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga investitsiyalar hajmi, shuningdek, faoliyatga kiritilgan istiqbolli ishlanmalar va ratsionalizatorlik takliflari soni bo‘yicha respublikada yetakchi hisoblanadi. Bizda ilmiy va ilmiy-texnikaviy ishlanmalarni tijoratlashtirish bo‘yicha katta tajriba to‘plangan.

Bugungi kunda jamiyat rivojlanishning yangi modelini izlamoqda. Bu nihoyatda murakkab jarayon. Ratsionalizatorlik faoliyati tajribasi, uning ichki iqtisodiyot doirasidagi o‘rni va ahamiyati mamlakat iqtisodiy hayotida davom etayotgan o‘zgarishlar qanchalik qiyin ekanligini yaxshiroq tushunishga imkon beradi. Ratsionalizatsiya bu – “korxona va tashkilotlar faoliyatini takomillashtirish, uning samaradorligini oshirishga qaratilgan yangi texnik yechimlar” hisoblanadi. Ratsionalizatorlik takliflari – mazmuni va miqyosi jihatidan xilma-xil bo‘lib, xodimlarning individual xususiyatlari, ularning lavozimi yoki kasbiy ixtisosligidan qat’iy nazar, ta’lim darajasidan kelib chiqqan holda ishchi kuchining tashabbuskor mehnat innovatsiyalariga moyilligini ifodalaydi.

Kombinatda “Ratsionalizatorlik faoliyati to‘g‘risida Nizom” ishlab chiqilgan bo‘lib, joylarda tashkil etilgan ratsionalizatorlar va ixtirochilar klublari Nizom asosida ish olib boradi.

“NKMK” AJ bo‘linmalarida ixtirochilik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish tizimi, yoshlarning texnik ijodiyotini rivojlantirish dasturlari ishlab chiqilgan bo‘lib, har yili 8 ta yo‘nalish bo‘yicha “Eng yaxshi ratsionalizatorlik taklifi” tanlovi o‘tkazib kelinadi. 2018-2023-yillarda kombinat mutaxassislarining 1 047 ta ratsionalizatorlik takliflari yuzasidan ijobiy qaror qabul qilinib, ishlab chiqarishga joriy etilgan. Amaliyotga tadbiq etilgan ratsionalizatorlik takliflaridan 538,4 milliard so‘m iqtisodiy samara olingan. Birgina 2023-yildagi 243 ta ratsionalizatorlik taklifidan shu yilning o‘zida 463 milliard so‘m iqtisodiy samaradorlikka erishish kutilmoqda.

Aniq misollarga tayanadigan bo‘lsak, Markaziy kon boshqarmasidan taqdim etilgan “Ma’danni yuvish maydonchasining yuqori qatlamlarida himoya qatlamini joylashtirish” mavzusidagi taklifdan erishilgan iqtisodiy samaradorlik 15,7 milliard so‘mni, 1-gidrometallurgiya zavodidan taqdim etilgan “Qoraqo‘ton” konining ishlanishi qiyin bo‘lgan ma’danlarini qayta ishlash texnologik sxemasini takomillashtirish” mavzusidagi ratsionalizatorlik taklifidan olingan iqtisodiy samaradorlik 8,7 milliard so‘mni tashkil etgani fikrimizni tasdiqlaydi.

Ochiqlik va konstruktiv hamkorlik samarasi

Innovatsion markazda yangi texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha “Ratsionalizatorlik faoliyati portali” rukni ostida yagona ma’lumotlar bazasi yaratildi. Kombinatning har bir ishchi-xodimi xohlagan paytda barcha ratsionalizatorlik takliflar, ratsionalizatorlik faoliyatiga oid me’yoriy hujjatlar, “Eng yaxshi ratsionalizatorlik taklifi” tanlovi natijalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan tanishish imkoniyatiga ega. Bundan tashqari Markazimizda har chorakda nashr etib borilayotgan “O‘zbekiston konchilik xabarnomasi” ilmiy-texnika jurnalida kon-metallurgiya yo‘nalishidagi ilmiy maqolalar va yangiliklar keng yoritib boriladi.

Markazda har yili ishlab chiqarishda yechilishi kerak bo‘lgan muammolar “NKMKni Innovatsion rivojlantirish dasturi”ga kiritib boriladi. Mamlakatimizdagi qator nufuzli ilmiy-tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari bilan yaqin hamkorlik yo‘lga qo‘yilgan. Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti, Habib Abdullayev nomidagi Geologiya va geofizika instituti, Mineral resurslar ilmiy-tekshirish instituti, “O’zGEORANGMETLITI” korxonasi va Rossiyaning qator oliy ta’lim, ilmiy-tekshirish institutlari bilan yaqin hamkorlik yo‘lga qo‘yilib, dasturga kiritilgan muammolar o‘z yechimini topib kelmoqda.

Innovatsion markaz tarkibidagi “Texnik kutubxona” kombinat ishchi-xodimlarining texnik adabiyotlarga va bilimlarga bo‘lgan talabini qondirib keladi. Sohaga oid barcha kitob va jurnallarning elektron shakli elektron kutubxonada joylashtirilgan bo‘lib, ishchi-xodimlarga ish joylarida turib kerakli bo‘lgan adabiyotlardan foydalanish, bilim darajalarini boyitib borish imkoniyati yaratilgan.

Innovatorlar jamiyatning ijtimoiy faol bo‘g‘ini sifatida iqtisodiy jarayonlarning dinamikasini belgilaydi. Kombinat rahbariyatining ularni yangiliklar yaratish yo‘lida doimiy qo‘llab-quvvatlab kelayotgani esa kon-metallurgiya sohasining yil sayin rivojlanib borishiga salmoqli hissa bo‘lib qo‘shilayapti.

Ulug‘bek SHARAFUTDINOV,

“NKMK” AJ Yangi texnologiyalarni joriy etish

Innovatsion markazi boshlig‘i, professor.