Navoiy kon-metallurgiya kombinatida qayta tiklanuvchi quvvat manbalaridan olinadigan elektr energiyasi hajmi yildan-yilga ortib bormoqda. “Yashil energetika” texnologiyalari kombinat uchun muhim ahamiyat kasb etib, korxonalarda amaldagi energiya manbalariga qo‘shimcha quvvat ishlab chiqarishni taʼminlaydi. Kombinatda energiya resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish hamda qayta tiklanuvchi quvvat manbalarini joriy etish yo‘nalishida olib borilayotgan ishlar to‘g‘risida “Navoiy kon-metallurgiya kombinati” aksiyadorlik jamiyati bosh energetigi G‘olibjon Xolboyev bilan suhbatlashdik.

– Korxonada energiya resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish bo‘yicha qanday ishlar amalga oshirilmoqda?

– Bugungi kunda kombinatda elektr energiyasidan foydalanish hajmi 520 megavattni tashkil qiladi. Nurota tumani hududidagi “Pistali” koni negizida 6-gidrometallurgiya zavodi ishga tushirilgandan so‘ng elektr energiyasi sarfi 40 megavattga oshadi va 560 megavattni tashkil qiladi.

NKMKning Zarafshon-Uchquduq mintaqasida joylashgan obyektlari elektr energiyasida yo‘qotishlarni kamaytirish maqsadida, 200 megavar (megavar – reaktiv quvvatning o‘lchov birligi, 1 megavar 1000 kilovarga teng) quvvatli reaktiv quvvat manbasi ishga tushirilishi evaziga elektr tarmog‘idagi mexanik yo‘qotishlarni yiliga 96,4 mln kilovatt-soat miqdorida kamaytirish imkoni yaratildi.

Shuningdek, zavod va konlarda qo‘llaniladigan texnologik qurilmalarni reja asosida taʼmirlash ishlarini energiya sarfi eng yuqori bo‘ladigan, sutkaning kechki paytiga ko‘chirish tashkil qilindi. Buning evaziga yilliga 20 mln kilovatt-soat elektr energiyasi tejalmoqda.

– Kombinatda qayta tiklanuvchi quvvat manbalaridan foydalanishni kengaytirish borasida olib borilayotgan ishlar haqida so‘zlab bersangiz.

– Navoiy kon-metallurgiya kombinati bo‘linmalarining sanoat obyektlari yaqinida yirik quvvatli quyosh fotoelektr stansiyalarini qurish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Jumladan, Zarafshon-Uchquduq mintaqasidagi “Auminzo-Amantoy” koni va 5-gidrometallurgiya zavodi yaqinida 200 megavatt quvvatli quyosh fotoelektr stansiyasini joriy yil yakunigacha ishga tushirish mo‘ljallangan. Ushbu fotoelektr stansiyasi to‘la quvvatda ishlaganda kombinatning elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojini 38 foizgacha qoplashga va respublikamiz energotizimidan sarflanayotgan elektr energiya isteʼmolini kamaytirishga erishiladi.

Kombinat tomonidan tizimdagi obyektlarni issiq suv bilan taʼminlash uchun quvvati 2,4 kilovatt bo‘lgan geliokollektorlarni ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Bunda ularning asosiy qismlarini mahalliylashtirish evaziga gelioqurilmalar tannarxi 50 foizgacha kamaytirildi.

Joriy yil yakuniga qadar o‘rnatiladigan geliokollektorlar soni 4 993 taga yetkaziladi va bu, o‘z navbatida, kombinat korxonalarining issiq suvga bo‘lgan ehtiyoji 100 foiz quyosh energiyasi hisobidan qoplanishiga hamda yiliga 13,7 mln kilovatt-soat energiya tejalishiga olib keladi.

– Qimmatbaho metallarni ishlab chiqarish jarayonida suv resurslaridan tejamkor foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada qanday amaliy ishlar ro‘yobga chiqarilmoqda?

– Bugungi kunda kombinatda suv resurslaridan tejamkor foydalanish dasturi ishlab chiqilgan bo‘lib, mazkur dasturga muvofiq yiliga Amudaryo daryosidan yetkazib beriladigan 24 mln kubometr hajmdagi suv tejalishi rejalashtirilgan. Texnologik jarayonlarda ishlatilib, chiqindilarga ketadigan suvlardan qayta foydalanish evaziga 9 mln kubometr, Zarafshon va Uchquduq shaharlari chiqindi suvlardan qayta foydalanish orqali 6,3 mln kubometr va boshqa manbaalardan 8,7 mln kubometr toza suvning tejalishiga hamda “Amudaryo-Zarafshon” suv taʼminoti tizimidagi elektr energiyasi sarfini 56 megavattdan 46 megavattgacha kamaytirilishi va suv tannarxini sezilarli darajada arzonlashtirishga erishildi.

7-gidrometallurgiya zavodi misolida qaraydigan bo‘lsak, masalaga ilmiy, innovatsion yondashuv qo‘llanilishi natijasida texnologik chiqindi suvlarini zavod ehtiyoji uchun qayta ishlatish orqali toza suv isteʼmoli yiliga 6,2 mln kubometrgacha kamaytirilmoqda. Shu bilan birga 13,7 mln kilovatt-soat elektr energiyasi tejaldi va chiqindidan qayta ishlatilgan 6,2 mln kubometr hajmdagi suv tarkibidagi oltin ham ajratib olinmoqda.

Hozir kombinatda toza suvni tejash, suvdan ikkilamchi foydalanishni yana-da oshirish maqsadida, 2-gidrometallurgiya zavodi chiqindi suvlaridan qo‘shimcha 6,2 mln kubometr hajmdagi suv resurslarini ishlab chiqarishga jalb qilish va qayta ishlatiladigan suvlar miqdorini 30 mln kubometrga yetkazish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.

Xulosa o‘rnida alohida taʼkidlash kerakki, yuqorida qayd etilgan chora-tadbirlar va suv resurslaridan foydalanish samaradorligini yana-da oshirish, energiyatejamkor texnologiyalarni keng ko‘lamda joriy etishni jadallashtirish va joriy yilda 200 megavatt quvvatli quyosh fotoelektr stansiyasini ishga tushirish 2023-yilda Navoiy kon-metallurgiya kombinatida elektr energiya sarfini sezilarli tejalishiga olib keladi.

“NKMK” AJ Matbuot xizmati.